Starzenie się organizmu to nieunikniona konsekwencja zmian fizjologicznych postępujących w organizmie wraz z wiekiem. Postępowaniu procesów starzenia się organizmu towarzyszy znaczący wzrost ryzyka rozwoju chorób przewlekłych: cukrzycy, chorób układu sercowo-naczyniowego, schorzeń neurodegeneracyjnych. Na tempo starzenia się organizmu wpływ mają uwarunkowane ewolucyjnie czynniki genetyczne oraz biochemiczne. Ponadto ogromne znaczenie ma oddziaływanie rozmaitych czynników środowiskowych i stylu życia, czyli czynników sprzyjających narażeniu organizmu na nasilone działanie wolnych rodników.
Coraz więcej mówi się o ogromnym znaczeniu profilaktyki anti-aging jako holistycznego podejścia do kwestii zdrowia. Spowolnienie procesów starzenia może poprawić długość życia, a także wpłynąć korzystnie na jego jakość. Jedną ze strategii anti-aging może być stosowanie odpowiedniego modelu żywienia. Najistotniejsze cechy odpowiedniej diety anti-aging to ograniczenie spożycia kalorii, z jednoczesnym zbilansowaniem diety tak, aby dostarczała ona wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Takie założenia doskonale spełnia post dietetyczny. Poszczenie umożliwia przeprogramowanie szlaków metabolicznych i hormonalnych związanych z procesami starzenia i obejmujących neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego BDNF, sirtuinę 1 (SIRT 1), IGF-1 i insulinę.
Starzenie się organizmu ma kilka podstawowych przyczyn.
Jednym z najistotniejszych czynników wpływających na tempo starzenia się organizmu jest uszkodzenie DNA. W ciągu całego życia każdy z nas doświadcza kumulowania się rozmaitych uszkodzeń, prowadzących do utraty integralności oraz stabilności DNA. Na powstawanie tych uszkodzeń ma wpływ oddziaływanie rozmaitych czynników:
Pod wpływem działania wymienionych czynników na materiał genetyczny dochodzi do gromadzenia się rozmaitych mutacji. Mogą one dotyczyć zarówno DNA jądrowego, jak i mitochondrialnego, co przekłada się na przyspieszenie procesów starzenia się organizmu.
Wolne rodniki to atomy lub cząsteczki posiadające niesparowany elektron, co przekłada się na ich nasiloną reaktywność. Wolne rodniki dążą do pobierania brakujących elektronów z otaczających ich komórek. Pozyskując ten wolny elektron, reaktywna forma tlenu zyskuje stabilność, odbywa się to jednak kosztem uszkadzania struktur komórkowych. A co więcej – odzyskaniu stabilności przez jeden wolny rodnik towarzyszy powstawanie kolejnych wolnych rodników.
Nasz organizm jest stale narażony na działanie wolnych rodników, co wynika z oddziaływania wolnych rodników generowanych przez środowisko zewnętrzne (promieniowanie UV, zanieczyszczenia środowiska, dym papierosowy), a także powstających wewnątrz organizmu. Synteza wolnych rodników towarzyszy np. procesom oddychania komórkowego. Nasilone oddziaływanie wolnych rodników odpowiedzialne jest za rozwój licznych schorzeń przewlekłych oraz procesów starzenia się organizmu.
W warunkach równowagi fizjologicznej organizmu proces powstawania wolnych rodników równoważony jest przez aktywność antyoksydantów, czyli związków o aktywności przeciwutleniającej, neutralizujących wolne rodniki. Niestety – wraz z upływem lat stopniowo maleje potencjał antyoksydacyjny organizmu, a zachwianiu równowagi między powstawaniem a neutralizowaniem wolnych rodników towarzyszy nasilenie procesów starzenia się organizmu.
Za przyspieszone starzenie się organizmu może odpowiadać insulina oraz insulinopodobny czynnik wzrostu IGF-1. W badaniach na zwierzętach wykazano, że u osobników z niższymi poziomami insuliny w organizmie oraz większą wrażliwością komórek na działanie hormonu wydłuża się czas życia. Podobne efekty zaobserwowano także u ludzi. Jak wiadomo – post sprzyja normalizacji poziomu IGF-1 oraz insuliny we krwi, co może przekładać się na zredukowanie negatywnego wpływu tych związków na promowanie procesów starzenia się.
SIRT 1 to białko syntetyzowane w podwzgórzu, regulujące przemiany metaboliczne organizmu oraz czynności autonomicznego układu nerwowego. Związek ten reguluje wydzielanie insuliny, normalizuje przemiany metaboliczne tłuszczów, chroni komórki przed stanami zapalnymi oraz stresem oksydacyjnym, stabilizuje DNA, a zwłaszcza telomery i wydłuża żywotność organizmu.
Białko SIRT 1 odgrywa istotną rolę w regulacji chorób metabolicznych związanych z otyłością – stłuszczenia wątroby, cukrzycy, miażdżycy. Takie właściwości SIRT 1 – wraz z możliwością neutralizowania wolnych rodników oraz utrzymania stabilności telomerów, czyli odcinków DNA związanych ze starzeniem – może przełożyć się na spowolnienie starzenia. Wykazano, że wzrost ekspresji genu SIRT 1 obserwowany jest w okresie poszczenia, co może wskazywać na zasadność stosowania postu dietetycznego jako strategii ograniczającej tempo starzenia.
Autofagia – naturalny mechanizm odnowy komórkowejAutofagia to proces fizjologiczny, mogący spowalniać procesy starzenia. W przebiegu tego procesu dochodzi do szeregu korzystnych zmian w organizmie, wykazujących działanie prowitalne. Najistotniejsze z nich to:
W związku z tym, że post dietetyczny jest jedną z najskuteczniejszych strategii aktywujących zjawisko autofagii, może przełożyć się na zmniejszenie intensywności procesów starzenia.
W jednej z analiz wykazano, że stosowanie postu przekłada się na wydłużenie okresu życia – taką zależność wykazano u mieszkańców Japonii, którzy ograniczali przyjmowanie posiłków. W innym badaniu, którym objęto rezydentów domów opieki, wykazano, że zastosowanie postu przekładało się na zredukowanie zachorowalności na choroby związane z wiekiem, a także zmniejszenie śmiertelności.
Istnieje oczywiście wiele badań traktujących bardziej szczegółowo o korzystnym wpływie poszczenia na spowolnienie procesów starzenia i towarzyszących mu schorzeń. Wykazano zredukowanie ryzyka rozwoju następujących schorzeń:
Post dietetyczny stanowi naturalną, dostępną i bezpieczną strategię spowalniania procesów starzenia, która może przyczynić się zarówno do wydłużenia życia, jak i poprawy jego jakości.
Przeczytaj również: Post przerywany dla początkujących
Dietetyk kliniczny, specjalista ds. żywienia i popularyzator zdrowego stylu życia, znany z podejścia do diety ketogenicznej oraz indywidualnej pracy z pacjentem. Autor kursów online, praktycznych ebooków i licznych artykułów edukacyjnych. Aktywnie dzieli się wiedzą w social mediach, gdzie wspiera swoich odbiorców w osiąganiu zdrowych nawyków. Zobacz ofertę kursów: [Sprawdź kursy Grzegorza »]