Astma to najczęstsze schorzenie przewlekłe wieku dziecięcego. Ponad 80% przypadków astmy ma podłoże alergiczne, pozostałe 20% to astma niealergiczna. Rozpoznanie astmy u dziecka wiąże się z koniecznością wprowadzenia zmian w stylu życia, ze szczególnym uwzględnieniem diety. Okazuje się jednak, że dieta powinna sprowadzać się nie tylko do eliminacji alergenów, ale także do łagodzenia przewlekłego stanu zapalnego.
Alergiczna astma u dzieci może rozwinąć się w każdym wieku. Alergia to nadmierna reakcja organizmu na występujące w otaczającym środowisku substancje uczulające (alergeny). Generują one pobudzenie komórek tucznych, czyli mastocytów, zlokalizowanych w błonach śluzowych nosa, spojówek i oskrzeli. Wydzielają one szereg substancji odpowiedzialnych za objawy alergii. Jednym ze skutków syntezy tych substancji jest zwężenie, czyli obturacja oskrzeli, a także duszność i kaszel. Na drodze kolejnych mechanizmów odpowiedzi alergicznej dochodzi do wzrostu przepuszczalności naczyń krwionośnych i obrzęku błony śluzowej oskrzeli. Na tym polega astma oskrzelowa.
W błonie śluzowej oskrzeli dzieci chorujących na astmę stale toczy się stan zapalny, który nasilany jest przy kontakcie z alergenem, jednak przy jego braku nigdy całkowicie nie ustępuje.
Według jakich kryteriów rozpoznawana jest astma u dziecka? Charakterystyczne objawy to:
U dzieci do 5. roku życia przydatną metodą służącą do potwierdzenia rozpoznania astmy jest próba leczenia krótko działającymi lekami rozszerzającymi oskrzela i glikokortykosteroidami wziewnymi. Wyraźna poprawa stanu zdrowia dziecka w czasie leczenia i nagłe pogorszenie po jego zaprzestaniu potwierdzają rozpoznanie choroby.
Z kolei u starszych dzieci można przeprowadzić badania czynnościowe płuc, w tym spirometrię. Dla rozpoznania astmy wymagany jest dodatni wynik badania odwracalności obturacji oskrzeli. Spirometria wykonywana jest przed i po podaniu leku rozkurczającego oskrzela. Dla astmy charakterystyczny jest odwracalny charakter zwężenia oskrzeli, powodujący poprawę wyniku spirometrii po podaniu leków. Dodatkowe badanie ułatwiające diagnostykę to alergiczne testy skórne w celu zdefiniowania alergenów, odsetek eozynofilów w rozmazie krwi (w astmie jest podwyższony ponad 4–5%) oraz RTG klatki piersiowej.
Jak leczona jest astma dziecka? Podstawą terapii jest wyeliminowanie lub ograniczenie możliwie jak największej liczby czynników generujących astmę – sierści zwierząt, roztoczy, dymu papierosowego, pleśni czy alergenów pokarmowych. Natomiast farmakoterapia zakłada długoterminowe stosowanie leków przeciwzapalnych:
Czas trwania terapii ustalany jest indywidualnie w oparciu o przebieg choroby i odpowiedź organizmu na leki.
Niezbędnym uzupełnieniem leczenia astmy jest odpowiednia dieta dla dziecka. Przede wszystkim – konieczne jest wyeliminowanie niektórych alergenów. Pomimo iż za rozwój astmy odpowiadają alergeny wziewne – konieczne jest zmodyfikowanie diety, gdyż możliwe jest zjawisko tzw. alergii krzyżowej. Niektóre alergeny wziewne wykazują podobieństwo budowy względem alergenów pokarmowych.
Najczęściej spotykane alergie krzyżowe to:
Przeczytaj: Jak wygląda współcześnie dieta Twojego dziecka?
Dieta przeciwzapalna w astmieEliminowanie alergenów mogących nasilać objawy choroby to jedno z niezwykle ważnych założeń diety małego alergika, zaś drugim jest wprowadzenie do diety jak największej ilości produktów o działaniu przeciwzapalnym, z jednoczesnym wyeliminowaniem produktów prozapalnych.
I tu dochodzimy do kwestii węglowodanów oraz tłuszczów. Dieta większości dzieci bazuje na węglowodanach, zaś spożycie tłuszczów jest stosunkowo niskie. I to podstawowy błąd, gdyż proporcje tych makroskładników powinny być bardziej zrównoważone. Częste spożywanie dużych ilości węglowodanów prostych może generować przewlekły stan zapalny, zaś odpowiednie tłuszcze ten stan zapalny łagodzą. Oznacza to, że w astmie zalecane jest zwiększenie spożycia wartościowych tłuszczów oraz ograniczenie węglowodanów prostych. Oczywiście mowa o tłuszczach wartościowych, dostarczanych z produktów roślinnych i zwierzęcych (np. kwasy tłuszczowe omega-3); niewskazane jest natomiast spożywanie tłuszczów trans.
Ważne jest także dostosowanie kaloryczności diety do aktualnego zapotrzebowania organizmu dziecka. Nadwaga jest bowiem u astmatyków niewskazana, gdyż może nasilać objawy choroby. W celu zapewnienia jak najlepszego modelu żywienia, który okaże się skutecznym uzupełnieniem leczenia astmy, warto udać się do dietetyka. Dzięki temu zyskamy pewność, że samodzielnie ułożona przez nas dieta nie zaszkodzi dziecku, zaś z pomocą dietetyka nasze dziecko będzie miało szansę na zdrowy rozwój i normalne funkcjonowanie – pomimo przewlekłej choroby.
Chcesz skorzystać z pomocy dietetyka? Sprawdź nasze doświadczenie i skontaktuj się z nami!
Dietetyk kliniczny, specjalista ds. żywienia i popularyzator zdrowego stylu życia, znany z podejścia do diety ketogenicznej oraz indywidualnej pracy z pacjentem. Autor kursów online, praktycznych ebooków i licznych artykułów edukacyjnych. Aktywnie dzieli się wiedzą w social mediach, gdzie wspiera swoich odbiorców w osiąganiu zdrowych nawyków. Zobacz ofertę kursów: [Sprawdź kursy Grzegorza »]