Z roku na rok rośnie liczba osób dotkniętych problemem otyłości. Jednocześnie – coraz częściej diagnozowane są nowotwory. A co najgorsze – te zatrważające statystyki dotyczą nie tylko osób w podeszłym wieku, ale także młodych.
I okazuje się, że nieprzypadkowo wzrostowi przypadków otyłości towarzyszy lawina nowych przypadków raka. Otyłość może być bowiem tym czynnikiem, który sprzyja rozwojowi niektórych typów nowotworów.
Wedle bardzo ostrożnych szacunków, na całym świecie problem nadwagi dotyczy co najmniej 2 miliardów ludzi; z kolei otyłość dotyka niemal 700 milionów. Nadmierna kumulacja tkanki tłuszczowej w organizmie generuje szereg niekorzystnych zmian, co skutkuje pogorszeniem stanu zdrowia. Od lat wiadomo, że nadwaga i otyłość sprzyjają rozwojowi cukrzycy typu 2, chorób układu sercowo-naczyniowego czy zmian zwyrodnieniowych układu ruchu. Okazuje się jednak, że występowanie otyłości skorelowane jest także z rozwojem niektórych nowotworów. Zależność ta jest szczególnie zauważalna u ludzi młodych.
W analizie opublikowanej w 2019 roku przeanalizowano niemal 6 milionów przypadków raka. Niemal 2 500 000 przypadków dotyczyło osób z nadmierną masą ciała. W badaniu wykazano, że nadmierna masa ciała wiązała się z większym ryzykiem wystąpienia takich nowotworów jak rak wątroby i pęcherzyka żółciowego, tarczycy oraz macicy.
Pomimo że nowotwory związane z otyłością najczęściej diagnozuje się u osób powyżej 65. roku życia, zauważalny jest znaczny wzrost zachorowań w młodszej grupie osób. Wiadomo ponadto, że z otyłością wiąże się większa zachorowalność na raka trzustki, jelita grubego, odbytnicy, piersi, jajnika, przełyku czy nerek.
W jaki sposób otyłość wpływa na większą częstość rozwoju nowotworu? Nadmiernej kumulacji tkanki tłuszczowej towarzyszy zjawisko insulinooporności, co wynika ze zbyt wysokiego poziomu zarówno glukozy, jak i trójglicerydów we krwi – a takie właśnie zmiany biochemiczne towarzyszą otyłości. Insulinooporność oznacza brak wrażliwości komórek ciała na działanie hormonu i stałą stymulację trzustki do wydzielania hormonu.
Wysoki poziom insuliny, a także insulinopodobnego czynnika wzrostu (syntetyzowanego równolegle z insuliną) sprzyja procesowi neoangiogenezy, czyli powstawania naczyń krwionośnych. A to – jak wiadomo – jest niezbędne dla wzrostu guza. Kolejną niepożądaną zmianą towarzyszącą otyłości jest syntetyzowanie cytokin prozapalnych, a także generowanie większych ilości wolnych rodników – a to sprzyja powstawaniu komórek nowotworowych.
Otyłość stanowi ten czynnik ryzyka nowotworów, który jest w pełni modyfikowalny. Zredukowanie ilości nadmiarowych kilogramów umożliwia zatem zminimalizowanie nie tylko ryzyka rozwoju cukrzycy, miażdżycy serca czy zawału, ale także wielu nowotworów. Wystarczy naprawdę kilka zdrowych zmian w naszym stylu życia, aby zapobiec otyłości bądź przywrócić prawidłową masę ciała u tych osób, które już doświadczają nadwagi.
Podstawą jest odpowiednio zbilansowana dieta, o ograniczonej podaży węglowodanów i zwiększonej ilości tłuszczu – takie proporcje makroskładników pomagają utrzymać prawidłowy poziom glukozy i lipidów we krwi, redukują stan zapalny oraz ograniczają syntezę wolnych rodników. Ponadto konieczna jest rezygnacja z papierosów i alkoholu, a także regularne uprawianie sportu.
Zależność między nadmierną kumulacją tkanki tłuszczowej a rozwojem raka piersi jest dobrze poznana. Wykazano m.in. związek między wysokim ryzykiem rozwoju raka estrogenozależnego a podwyższonym wskaźnikiem BMI u kobiet po menopauzie. Przy wartości BMI przekraczającej 28, ryzyko rozwoju raka sutka zwiększało się aż o 26%. Z kolei wskaźnik WHR powyżej 0,8 (stosunek obwodu talii do bioder) wiąże się z 1,5-krotnym wzrostem ryzyka rozwoju nowotworu.
W rozwoju estrogenozależnego raka piersi ogromne znaczenie ma podwyższone stężenie estrogenu we krwi. U kobiet po menopauzie ustaje jajnikowa synteza estrogenów; jeśli jednak kobieta cierpi na nadwagę, wówczas w obrębie tkanki tłuszczowej dochodzi do przemiany androgenów (męskich hormonów płciowych) do estrogenów. A estrogeny, czyli żeńskie hormony płciowe mogą pobudzać proliferację komórek nowotworowych. Konsekwencją otyłości może być zatem wzrost ryzyka rozwoju raka piersi, ale także zwiększa ryzyko nawrotu choroby oraz śmiertelności powodowanej nowotworem.
Czy otyłość sprzyja rakowi jelita grubego i innym nowotworom?Każdy wzrost wartości BMI o 5 jednostek zwiększa ryzyko rozwoju raka jelita grubego o 18%. Także zwiększenie obwodu w pasie jest skorelowane z większą częstością zachorowań na ten typ nowotworu. Także w przypadku tego nowotworu ogromne znaczenie ma insulinooporność oraz aktywność hormonalna tkanki tłuszczowej, zwłaszcza trzewnej.
Nadwaga i otyłość mogą być związane z większym ryzykiem rozwoju raka wątroby, a ryzyko to nie jest związane z nadmiernym spożywaniem alkoholu czy przebyciem wirusowego zapalenia wątroby. U osób z nadwagą znacznie wyższe jest ponadto ryzyko rozwoju raka brodawkowatego tarczycy, raka jajnika a także chłoniaków. Nie wykazano natomiast korelacji pomiędzy otyłością a wyższym ryzykiem rozwoju raka płuc czy żołądka.
Biorąc pod uwagę, że lawinowo wzrasta na świecie liczba osób otyłych (także wśród dzieci), przyszłość rysuje się w bardzo ciemnych barwach. Istnieje bowiem duże prawdopodobieństwo, że u sporego odsetka osób z nadmierną masą ciała zdiagnozowane zostaną nowotwory. Najwyższa pora zrozumieć, że utrzymanie prawidłowej masy ciała to bardzo obiecująca profilaktyka przeciwnowotworowa.
Przeczytaj również: Otyłość brzuszna – nie lekceważ jej!
Dietetyk kliniczny, specjalista ds. żywienia i popularyzator zdrowego stylu życia, znany z podejścia do diety ketogenicznej oraz indywidualnej pracy z pacjentem. Autor kursów online, praktycznych ebooków i licznych artykułów edukacyjnych. Aktywnie dzieli się wiedzą w social mediach, gdzie wspiera swoich odbiorców w osiąganiu zdrowych nawyków. Zobacz ofertę kursów: [Sprawdź kursy Grzegorza »]