Ból głowy to najczęstsza postać dolegliwości bólowych, której choć raz doświadczył każdy człowiek. Jeśli ból głowy pojawia się jedynie okazjonalnie, wówczas nie stanowi poważnego problemu. Jednak wiele osób doświadcza przewlekłych bólów głowy, co stanowi poważny problem zdrowotny. Wiele z tych osób jest skazanych na przewlekłą farmakoterapię. Przykładami takich dolegliwości są klasterowy ból głowy czy migrena. Wzmianki dotyczące diety odnoszą się głównie do tego, czego unikać, aby nie wywoływać napadów migrenowych. Niewiele osób wie natomiast, że dieta może w niezwykle skuteczny sposób zapobiegać rozwojowi migren – takie działanie ma dieta ketogeniczna.
Ból głowy to powszechnie występująca dolegliwość, która może mieć rozmaite przyczyny. Niekiedy są to stres czy nieprawidłowa postawa ciała, które sprzyjają powstawaniu napięciowych bólów głowy. Dolegliwości bólowe mogą być związane z występowaniem nadciśnienia czy zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa. Najbardziej dokuczliwe postacie bólu głowy to migreny i klasterowe bóle głowy, wiążące się z występowaniem długich ataków bólowych. W przebiegu migreny dochodzi do dysfunkcji naczyń mózgowych – najpierw występuje ich skurcz, a następnie gwałtowny rozkurcz. Poszerzeniu światła naczyń mózgowych towarzyszy ich nacisk na tkankę mózgową, pojawia się obrzęk i jałowy stan zapalny. Atak migrenowy może trwać nawet kilkadziesiąt godzin i powtarzać się z różną częstotliwością. Z kolei klasterowy ból głowy to niezwykle dotkliwy ból pojawiający się w konsekwencji stanu zapalnego w obrębie nerwu trójdzielnego. Ból tego typu może utrzymywać się przez wiele dni.
Leczenie przewlekłych bólów głowy, takich jak migreny czy klasterowe bóle głowy, wymaga stosowania farmakoterapii. Leki stosowane są zarówno doraźnie, gdy ból już wystąpi i należy go złagodzić, jak i profilaktycznie. Leczenie zachowawcze wiąże się ze stałym stosowaniem leków, co oznacza ryzyko wystąpienia wielu działań niepożądanych farmakoterapii i znaczne obciążenie przewodu pokarmowego. Ponadto istnieje ryzyko uzależnienia od leków przeciwbólowych, a także występowania tzw. bólu głowy z odbicia. Idealnie byłoby, gdyby istniała niefarmakologiczna metoda profilaktyki przewlekłego bólu głowy. I być może taka istnieje, gdyż obiecujące wyniki przynosi stosowanie diety ketogenicznej.
Dieta ketogeniczna cechuje się ograniczeniem podaży węglowodanów oraz syntezą ciał ketonowych. Ciała ketonowe są jedynymi poza glukozą związkami, które mózg może wykorzystać jako efektywne źródło energii. Stosowanie takiego modelu żywienia może przyczynić się do profilaktyki migrenowych bólów głowy. Wiadomo, że w przebiegu bólu migrenowego uczestniczy nie tylko komponenta naczyniowa, związana z nagłym skurczem i następowym rozkurczem naczyń mózgowych. Dochodzi ponadto do rozwoju miejscowego stanu zapalnego, a także nasilenia stresu oksydacyjnego. Ponadto tkanka mózgowa może doświadczać hipometabolizmu związanego z upośledzeniem transportu glukozy. Rozwiązaniem może być dieta ketogeniczna, która redukuje problem stanu zapalnego oraz stresu oksydacyjnego, ale także kwestię niedostatecznej podaży energii dla komórek nerwowych.
Niedobór energii, którego doświadcza tkanka mózgowa, jest jednym z czynników mogących wyzwalać atak migreny. To dlatego hipoglikemia występująca np. na czczo może sprzyjać rozwojowi bólu głowy. Stosowanie diety ketogenicznej zapewnia stały dostęp beta-hydroksymaślanu, który stanowi doskonałe źródło energii dla mózgu, dostępne przez cały czas. Pozwala to na wyeliminowanie hipometabolizmu jako przyczyny migreny. Ponadto stosowanie diety ketogenicznej pozwala na ochronę tkanki mózgowej przed stanem zapalnym oraz stresem oksydacyjnym.
Omawiając korzystny wpływ diety keto na profilaktykę migren, warto wspomnieć jeszcze o mikroflorze bakteryjnej jelit. Flora jelitowa może uczestniczyć w rozwoju migrenowych bólów głowy – mowa o zmianach w składzie flory bakteryjnej, zmianach w procesie syntezy neuroprzekaźników i neuropeptydów, a także zwiększeniu przepuszczalności jelit. Dieta ketogeniczna sprzyja utrzymaniu prawidłowej flory bakteryjnej jelit, zwiększając udział bakterii Bacteroides oraz Prevotella.
Dieta ketogeniczna a klasterowy ból głowyDieta ketogeniczna może zwiększać aktywność dopaminergiczną mózgu, a występowanie klasterowych bólów głowy związane jest z upośledzoną stymulacją dopaminergiczną. Ponadto stosowaniu diety ketogenicznej i syntezie ciał ketonowych towarzyszy wzrost aktywności GABA-ergicznej mózgu. I znów – w rozwoju klasterowych bólów głowy ogromne znaczenie ma spadek aktywności kwasu gamma-aminomasłowego.
W jednym z badań klinicznych analizowano wpływ diety keto na przebieg klasterowych bólów głowy. Zastosowano jedną z najpopularniejszych form diety ketogenicznej, czyli dietę Atkinsa. Zaobserwowano złagodzenie ataków bólowych w grupie osób stosujących dietę keto, w tym u cierpiących na lekooporną postać bólu. W kolejnym badaniu uzyskano równie obiecujące wyniki – stosowanie diety ketogenicznej przyczyniło się do zmniejszenia częstotliwości napadów bólowych zarówno u pacjentów z epizodyczną postacią bólu klasterowego, jak i postacią lekooporną.
Okazuje się więc, że dieta ketogeniczna może zredukować częstość występowania przewlekłych bólów głowy. Biorąc pod uwagę, że to nie jedyna korzyść wynikająca ze stosowania diety keto, warto rozważyć włączenie tego modelu żywienia jako uzupełnienia standardowej terapii.
Przeczytaj także: Nietolerancja histaminy – czy to zwykła alergia?
Dietetyk kliniczny, specjalista ds. żywienia i popularyzator zdrowego stylu życia, znany z podejścia do diety ketogenicznej oraz indywidualnej pracy z pacjentem. Autor kursów online, praktycznych ebooków i licznych artykułów edukacyjnych. Aktywnie dzieli się wiedzą w social mediach, gdzie wspiera swoich odbiorców w osiąganiu zdrowych nawyków. Zobacz ofertę kursów: [Sprawdź kursy Grzegorza »]