Cukrzyca to najczęściej występująca choroba metaboliczna, która dotyczy zaburzenia metabolizmu węglowodanów, które stanowią podstawowe źródło energii oraz dominują w codziennej diecie. Jeśli nasz organizm – z różnych powodów – źle gospodaruje dostarczanymi z dietą cukrami – może dojść do rozwoju cukrzycy.
A o tym, jaki rodzaj cukrzycy się rozwinie, zależy od tego, jaki charakter mają nieprawidłowości dotyczące syntezy i działania insuliny.
Kiedyś cukrzyca kojarzona byłą głównie z osobami w podeszłym wieku, dziś – diagnozowana jest nawet u dzieci. Jeśli zastanawiasz się, czy Ciebie także może dotyczyć problem cukrzycy – już spieszę z odpowiedzią. W swojej pracy mam stały kontakt z osobami dotkniętymi cukrzycą i jako dietetyk pomagam im wprowadzić właściwy model żywienia, który uznawany jest za konieczny element terapii cukrzycy. I dieta ta nie różni się bez względu na rodzaj cukrzycy. Dieta w cukrzycy stanowi zatem uniwersalny sposób na normalizację poziomu glukozy we krwi mimo, iż u podłoża cukrzycy typu 1 i 2 leżą inne zaburzenia. Jakie?
W przebiegu cukrzycy typu 1 i 2 zauważalne są podobne zmiany w poziomie węglowodanów – mowa o hiperglikemii, czyli podwyższonym poziomie glukozy we krwi. Jednak u podstaw tych zaburzeń leżą zupełnie inne mechanizmy. W cukrzycy typu 1 ma miejsce niszczenie komórek trzustki wydzielających insulinę przez własny układ odpornościowy. Układ immunologiczny błędnie rozpoznaje komórki trzustki jako obce i rozpoczyna syntezę przeciwciał, które je niszczą. Przez to sekrecja insuliny stopniowo spada, aż do całkowitego jej zaniku. A brak hormonu normalizującego poziom glukozy we krwi oznacza tylko jedno – wysoki poziom glukozy we krwi i brak możliwości dostarczenia jej do komórek ciała w celach energetycznych.
Inaczej wyglądają zaburzenia insulinowe w cukrzycy typu 2. Tu rozwój choroby jest stopniowy, a u jego podstaw leży stale narastająca insulinooporność. Cóż to takiego? Trzustka pracuje prawidłowo, wydzielając insulinę zawsze wtedy, gdy poziom glukozy we krwi okaże się zbyt wysoki. Jednak niewystarczająca okaże się wrażliwość komórek na działanie insuliny. Nie będą one pobierać glukozy, a zatem jej poziom we krwi będzie wzrastał.
Do rozwoju insulinooporności przyczyniają się m. in.:
Należy podkreślić, że wspomniane czynniki mogą sprzyjać także rozwojowi cukrzycy typu 1, w której aktywację procesów autoimmunologicznych może wyzwalać wiele wpływów środowiskowych, a predyspozycje genetycznie nie są jedynymi, które wystarczą do rozwoju choroby.
Przeczytaj również: Sposoby leczenia insulinooporności
Jak już wiesz, u podstaw cukrzycy typu 1 i 2 leżą odmienne zaburzenia, ale ostatecznym ich efektem jest taka sama anomalia – hiperglikemia. Objawy cukrzycy będą zatem podobne, różny może być natomiast moment ich wystąpienia. Cukrzyca typu 1 charakterystyczna jest dla osób do 35 r. ż, zaś cukrzyca typu 2 – dla osób dorosłych, choć w ostatnich latach coraz częściej diagnozowana jest także u dzieci. Ponadto cukrzycę typu 1 cechuje gwałtowny początek i szybkie narastanie objawów, zaś cukrzyca typu 2 rozwija się powoli.
Objawy cukrzycy są następujące:
Wyniki badań laboratoryjnych w obu typach cukrzycy są podobne – to podwyższony poziom glukozy na czczo oraz w dowolnym momencie dnia.
Leczenie cukrzycy typu 1 i 2W związku z tym, że u podłoża obu typów cukrzycy leżą inne zaburzenia – każdy rodzaj cukrzycy wymaga nieco innego leczenia; wspólnym elementem terapii jest jednak odpowiednia dieta w cukrzycy. Leczenie cukrzycy typu 1 polega przede wszystkim na stosowaniu insuliny, której brakuje na skutek zaburzeń sekrecji hormonu przez trzustkę. Leczenie cukrzycy typu 2 natomiast polega na stosowaniu leków hipoglikemizujących. I bez względu na typ cukrzycy – konieczna jest właściwa dieta.
Jadłospis w cukrzycy powinien być oczywiście skomponowany przez dietetyka, a dieta w cukrzycy musi być indywidualnie dostosowana do pacjenta i wyników badań, głównie wartości hemoglobiny glikowanej HbA1c. Hemoglobina ta pozwala monitorować poziom wyrównania glikemii w okresie kilku ostatnich tygodni i uznawana jest za najdokładniejszy marker skuteczności leczenia cukrzycy.
Dieta w cukrzycy powinna zapewniać odpowiednią ilość kalorii, antyutleniaczy i – co najważniejsze – nie dostarczać zbyt wiele węglowodanów. Wiele osób stosujących insulinę lub leki obniżające poziom glukozy we krwi spożywają spore ilości węglowodanów z obawy przed hipoglikemią, czyli zbyt niskim stężeniem glukozy we krwi. Jednak optymalnie dopasowana farmakoterapia cukrzycy wyrówna poziom glukozy we krwi, jeśli Ty zachowasz optymalne proporcje makroskładników w diecie. Poza ilością węglowodanów w diecie, zadbaj o ich jakość, dostarczając węglowodanów złożonych o niskim indeksie glikemicznym.
Preferowany rozkład makroskładników w diecie dla cukrzyka to:
Kaloryczność diety powinna być ustalona indywidualnie, w oparciu o wiek i wagę pacjenta oraz stopień codziennej aktywności. I tak właśnie postępuję z każdym swoim pacjentem, układając indywidualny jadłospis i oceniając skuteczność diety i farmakoterapii w oparciu o wyniki badań kontrolnych.
Przeczytaj również: Dieta keto dla początkujących – dowiedz się więcej.
